Ga verder naar de inhoud

Actieve familieparticipatie in de woonzorg: het voorbeeld van Brugwonen

De bestaande woonvormen binnen de GGZ zijn schaars en schieten vaak op verschillende vlakken te kort. Daarom gingen enkele familieleden en mantelzorgers van personen met een ernstige psychische kwetsbaarheid in 2015 op zoek naar een nieuwe woonvorm voor hun familielid. Ze droomden van zelfstandigheid voor hun familielid, maar wilden tegelijkertijd dat hun familielid deel zou gaan uitmaken van een hechte sociale groep. Uiteindelijk kreeg het project ‘Brugwonen’ in 2016 vorm op een Brugse site van 15 huisjes die gelegen zijn rond een plein. Als initiatiefnemers wilden de familieleden ook na de opstart van het project als partners in de zorg- en woonbegeleiding betrokken worden. Via een familieraad werd hun gelijkwaardige inspraak in de zorg voor hun familieleden verankerd in het project.

Tussen PVT en IBW

Brugwonen is een vernieuwende woonvorm waarbij ondersteuning en begeleiding wordt voorzien voor personen met een ernstig psychische aandoening die onvoldoende ondersteuning kunnen krijgen via een initiatief beschut wonen, maar waarvan gesteld wordt dat de omkadering van een PVT te intensief is en/of de woonvorm te grootschalig. De vooropgestelde doelgroep van het project zijn dus volwassenen met een gestabiliseerde ernstige psychiatrische aandoening, die enkel zelfstandig kunnen wonen wanneer er een dagelijks ondersteunend kader is. Tot op heden kan, vanuit het perspectief geestelijke gezondheid enkel gesteld worden dat de zorggebruikers van Brugwonen effectief tot de vooropgestelde doelgroep behoren op basis van de voorgeschiedenis en het traject die de zorggebruiker heeft. Deze worden getekend door een jarenlange opname in een PVT, een psychiatrisch ziekenhuis of een ‘mislukt’ traject in Beschut Wonen.

Tussen zelfstandigheid en sociale cohesie

De basisvisie inzake wonen van het project Brugwonen is niet fundamenteel verschillend is ten opzichte van deze van een PVT en IBW. Toch is er een duidelijk onderscheid. De zorg en dagelijkse ondersteuning die in het project Brugwonen aan cliënten aangeboden wordt is intensiever en gerichter dan de zorg die een IBW aanbiedt. Zo biedt Familiehulp dagelijkse ondersteuning aan de bewoners via gezinsdienst en poetsdienst, en is er ook een medewerker uit de geestelijke gezondheidszorg beschikbaar voor begeleiding.

Ook met een PVT is er een duidelijk onderscheid en dit vooral wat betreft de inplanting van de individuele wooneenheden. Op het Lodewijk Gilliodtsplein in de wijk Sint-Pieters te Brugge voorziet de Brugse Maatschappij voor Huisvesting een kleinschalige woningencluster, die bestaat uit 16 afzonderlijke woonentiteiten. Dit zorgt ervoor dat iedere zorggebruiker zijn privacy heeft. Toch is een van de 16 woonentiteiten ingericht als gemeenschappelijke ruimte met een keuken, een ontmoetingsruimte en een kantoorruimte voor de begeleiding. Bovendien zijn de woningen gesitueerd rond een openbaar binnenplein. Brugwonen trekt hiermee resoluut de kaart van integratie en inclusie in het normale maatschappelijk gebeuren. Het individueel wonen staat centraal maar is maximaal ingebed in een woonwijk.

Een project zonder zekerheid

Het idee ‘Brugwonen’ ontstond in 2015 toen de Vlaamse overheid de projectoproep ‘proeftuin woonzorg in de geestelijke gezondheidszorg’ lanceerde. Brugwonen werd als dossier ingediend en werd uiteindelijk samen met nog 5 andere projecten weerhouden. Elk project kreeg de mogelijkheid om met een enveloppefinanciering ten belope van jaarlijks € 250.000, van 1/12/2015 tot 30/11/2017 het project te realiseren. Het Agentschap Zorg en Gezondheid besliste op basis van de positieve evaluatie de financiering van de proeftuin met twee jaar te verlengen. Een jaarlijks subsidiebedrag blijft voorzien, maar om de toekomst van het project echt te bestendigen, zal een vaste financiering bekomen moeten worden.

Partners

De initiatiefnemers van dit project waren familieleden en mantelzorgers van een persoon met een ernstige psychische kwetsbaarheid. Zij gingen op zoek naar relevante en bereidwillige actoren in de regio die hun droom en wens mee konden helpen realiseren. Concreet zochten ze partners op vlak van zorg, begeleiding en huisvesting. De dagelijkse professionele inzet wordt opgenomen via de structurele inzet van Familiehulp (eerstelijn) en Covias (GGZ). Verder is er ook een nauwe samenwerking met het wijkgezondheidscentrum ‘De Bruggen’, een sociale huisvestingsactor ‘De Brugse Maatschappij voor Huisvesting’, een buurtcentrum ‘De Dijk’ en OCMW/Sociaal Huis Brugge. Andere partners zijn Similes en Uilenspiegel.

Gelijkwaardige inbreng van cliënt, familie en professionelen

Maar Brugwonen is meer dan een uitzonderlijke samenwerking tussen eerstelijns- en geestelijke gezondheidszorg. Centraal in het project staat de triade. Cliënt, hun naasten en professionelen zorgen elk voor een gelijkwaardige inbreng. Cliënten kunnen dit doen via de Bewonersraad. In dit advies- en medezeggenschaporgaan geven bewoners op georganiseerde ontmoetingsmomenten hun mening. Jaarlijks worden ze ook bevraagd in een grote tevredenheidsenquête.

Familieleden blijven als initiatiefnemers van het project een belangrijke schakel in de triade. Als familielid of naaste heeft men immers vaak specifieke informatie, ervaring en deskundigheid die men kan inbrengen bij het ondersteunen van hun familielid en naaste. Familieleden waren, en zijn nog steeds, drijvende krachten in het organiseren van de familieraad, het stimuleren van de familiewerking, alsook zetelen zij mee in de stuurgroep van Brugwonen. Verschillende naastbetrokkenen dragen bovendien bij aan de werking van Brugwonen door vrijwillig verantwoordelijkheden op te nemen, volgens eigen draagkracht en kunnen.

Familieleden en mantelzorgers geven hun inbreng via de familieraad. De familieraad geeft naastbetrokkenen een platform om ervaringen uit te wisselen en structureel mee te praten en te denken rond het familiebeleid van Brugwonen. Zo wordt er gepraat over de dagelijkse werking, wordt bekeken welke stappen gezet worden in de toekomst en wordt de werking geëvalueerd. Elk familielid of naaste van de Brugwonen-bewoners kan lid worden van de familieraad. De familieraad komt een aantal keer per jaar samen.

De familieraad organiseert ook ontmoetings-momenten zoals bijvoorbeeld een nieuwjaarsreceptie, een zomerse barbecue, een thema avond. De familieraad biedt ook een luisterend oor aan naastbetrokkenen. De familieraad kan ook informatie en advies aanreiken aan naastbetrokkenen aangaande het familiebeleid in Brugwonen.

Nood aan dergelijke initiatieven

Naastbetrokkenen van de zorggebruiker zijn blij dat hun naaste in Brugwonen verblijft. Hierbij spreekt men zich vooral uit over het gegeven dat hun naaste ze zo zelfstandig als mogelijk kan wonen, een verbetering van de levenskwaliteit ervaart, onder meer gerealiseerd door de dagelijks aanwezige zorg, en dat er opnieuw deel genomen wordt aan de maatschappij.

Omdat Brugwonen een uniek project is, woont de familie van bewoners soms ver uit de buurt. Bovendien zijn er door het beperkt aantal plaatsen veel meer aanvragen dan woonsten. De nood aan dergelijke initiatieven in andere regio’s is hoog. Op die manier kunnen bewoners ook in de buurt van hun familie wonen.

Zelf een familieraad beginnen?

Feedback van familie verzamelen is belangrijk. Ermee aan de slag gaan nog meer. Een familieraad is een groep van familie en naastbetrokkenen van cliënten die ervoor zorgt dat familie en naastbetrokkenen van cliënten een stem krijgen, gehoord worden, de juiste informatie krijgen, zoveel mogelijk betrokken worden en goed ondersteund worden wanneer het nodig is. De familieraad werkt samen met de cliënt en de hulpverlener aan het opbouwen, stimuleren, versterken en verbeteren van relaties, het gesprek en het samenwerken met elkaar en tussen de verschillende partijen.

Een aantal keer per jaar kan de familieraad samenkomen om vanuit het familieperspectief over de dagdagelijkse werking en het familiebeleid van de organisatie of de zorg- en dienstverlener na te denken, te evalueren en bij te sturen. Tijdens deze vergaderingen kan de familieraad ook bepalen welke stappen zij in de toekomst zullen nemen en evalueren ze hun eigen werking.

Heb jij ook een goede praktijk?

Laat het ons weten!