Familie betrekken: gewoon doen
Op het Lentecongres 2020 van de verenigingen voor psychiaters (VVP en VVK) hielden Jeroen Kleinen van PC Sint-Hiëronymus en Wim Simons van PZ Sint-Annendael een vurig pleidooi voor het betrekken van familie.
Hulpverleners nemen slechts tijdelijk een rol op in het leven van patiënten. Familie is er voor altijd. Alleen al om die reden is familie een evenwaardige partner in de triade tussen cliënt, hulpverleners en naasten. Het doelgericht inzetten op verbinding met familie maakt best intrinsiek deel uit van de cultuur van organisaties. Die cultuur kan worden bevorderd door collega’s op te roepen om “gewoon” te doen.
Driedubbele winst voor de drie partijen
Onderzoek leert dat het betrekken van families op drie niveaus meerwaarde biedt:
- Preventief: Geestelijke gezondheidsproblemen bij ouders zijn bijvoorbeeld potentieel schadelijk voor de ontwikkeling van kinderen indien niet gecompenseerd door versterkte relationele steuncapaciteit. Aandacht voor het welbevinden van de partner(relatie) en van de andere familieleden komt de gezondheid van de familie ten goede, en kan bijdragen tot het behoud van de herstelde geestelijke gezondheid van de cliënt.
- Curatief: Familiale interacties kunnen onbedoeld bepaalde klachten van de cliënt mee in stand houden. Aandacht voor partnerrelatieproblemen die ontstaan zijn voor of door de geestelijke gezondheidsproblemen is helpend voor beide partijen.
- Herstel bevorderend: Rolherstel als vader, moeder of partner draagt bij tot de heropbouw van verbinding. Gezinnen kennen als geen ander de talenten en krachten van de cliënt. Het erkennen van hun krachten draagt bij tot het herstelproces van cliënt en familie.
Het betrekken van familie is dus in het belang van cliënt en familie, en biedt daarom ook hulpverleners “winst”.
De triade wordt best ingebed in de organisatiecultuur
Idealiter vormt een gedragen en gedeelde visie op herstel en familiebetrokkenheid de voedingsbodem voor structureel beleid. Maar eigenlijk is er altijd ruimte om creatief aan de slag te gaan en initiatieven geduldig te laten groeien en (bij) te sturen.
“Samenwerking met familie en/of omgeving vormt binnen het ziekenhuis een essentieel onderdeel van elk behandeltraject. Immers, wanneer één lid van een familie worstelt met psychische problemen raakt dit de hele omgeving en raakt de hele omgeving hierbij betrokken. Een opname betekent voor elke betrokkene vaak zowel een dieptepunt als een keerpunt. Herstelgerichte zorg is voor ons een partnerschap tussen alle betrokken actoren, zowel vanbinnen als buiten ons centrum. Zorgen op maat doen we samen.”
Verbindende communicatie: Houding en vaardigheid
Een vriendelijk en warm onthaal vormt de basis voor het uitbouwen van evenwaardige relaties. In Sint-Annendael krijgen medewerkers al sinds 2016 de kans om zich te vormen in verbindende communicatie. Het ziekenhuis hecht hier veel belang aan in het kader van herstelgerichte zorg.
“De hulpverlenersrol krijgt een bredere betekenis. We bieden niet alleen een gespecialiseerd behandelvoorstel maar kijken samen met de cliënt wie of wat betekenisvol kan zijn in het persoonlijk herstelverhaal. Professionele inhoudelijke kennis en deskundigheid blijft essentieel én belangrijk! Maar de vaardigheid waarop men in relatie gaat met patiënt, familie en/ of andere betrokkenen neemt toe in belang. Het gedachtegoed van Geweldloze Communicatie (verbindende communicatie) van Marshall Roosenberg biedt een sterk kader aan hulpverleners om hun nieuwe rol te kunnen opnemen. Vanuit de intentie tot verbinding blijven we met nieuwsgierigheid en zonder oordeel kijken naar wat er gebeurt in interactie met mensen. ‘Oprecht verbinden’ met patiënten, families, collega’s, … is een professionele vaardigheid die binnen ons werk dagelijks wordt ingezet.”
Vriendelijk onthaal met oog voor detail
Een niet oordelende en verbindende basishouding van elke medewerker, biedt de beste garanties voor een vriendelijk en warm onthaal. Het vergt niet veel moeite om familie aan te spreken wanneer ze op bezoek komen. Wanner iemand terugkeert uit weekend, kan familie mee binnen worden gevraagd. Een naambadge voor medewerkers of een affiche met foto van alle collega’s op de afdeling kunnen helpen om de herkenbaarheid van teamleden te vergroten voor familie en cliënt.
Met speelse ingrepen in de inrichting en met aparte speelhoekjes toont Sint-Hiëronymus zich als een kind- en gezinsvriendelijke organisatie. Die kindvriendelijke insteek wordt verder uitgewerkt in de KOPP-werking. Jonge kinderen krijgen Wupke mee naar huis. Deze zachte knuffel zorgt ook op afstand voor verbinding tussen het kind en de ouder in opname.
Een vriendelijk onthaal vormt de basis voor ondersteuning en voor participatie in het zorgtraject
Een warme welkom vormt een eerste stap om familie te ondersteunen en te betrekken in het zorgtraject. Elke organisatie kan hierin groeien. In Sint-Hiëronymus en in Sint-Annendael worden naastbetrokkenen zoveel als mogelijk betrokken bij opname(gesprek). Een eerste contact vindt, eventueel telefonisch, altijd plaats binnen de week. Het streefdoel is nu om bij acute zorg (HIC) binnen de 24 uur na opname tot een zorgafstemmingsgesprek te komen. Vier partijen zitten dan aan tafel: De patiënt, de naasten, de ambulante behandelaar en de HIC-arts en -verpleegkundige. Een gezamenlijke probleemanalyse (crisis + acute sociaal-maatschappelijke problemen) moet toelaten om een aantal grote lijnen uit te zetten met betrekking tot bijvoorbeeld: opnamedoelen en taakverdeling, verwachte duur of noodzakelijke voorwaarden voor terugkeer naar de ambulante situatie.