Groepsaanbod: Informeren en ondersteunen van familie en naasten van iemand die worstelt met verslaving
Verslaving treft niet enkel de persoon zelf, maar ook interpersoonlijke relaties. Familie worstelt vaak met vele vragen maar ook een hoop (lastige) gevoelens. Denk maar aan gevoelens van onzekerheid, schaamte en machteloosheid. Maar ook vragen zoals: “Wat doe ik best wel of net niet? Hoe kan ik helpen? En hoe kan ik ook voor mezelf blijven zorgen?”. Een extra uitdaging betreffende de problematiek van verslaving is het grote taboe dat er tot op heden heerst. Heel wat misvattingen en stigma’s leven rondom ons, wat het zowel voor de persoon zelf, als voor familie niet makkelijker maakt om de stap naar buiten te zetten en hulp te zoeken of erover te spreken.
Het is daarom belangrijk om - liefst zo vroeg mogelijk - in het hulpverleningsproces ook familie te betrekken. En dat zien we ook gebeuren, meer en meer verschillende zorginstanties – o.a. residentiële centra alsook eerstelijnspsychologische zorg – pikken de nood aan informatie en ondersteuning bij familieleden op. Verschillende zorgorganisaties richten zich met elk hun eigen aanbod op ‘naasten van…’. Via psycho-educatie en lotgenotencontact probeert men familieleden te informeren, te ondersteunen en bovenstaande vragen bespreekbaar te maken.
Geïnformeerd worden…
Centraal binnen elk initiatief wordt sterk ingezet op de pijler informeren. Net omwille van het feit dat er nog veel misverstanden bestaan rond verslaving, is correcte en objectieve informatie sterk aan de orde. Ook al begrijpen we allen de term verslaving, toch is het een zeer complexe problematiek met verschillende facetten en patronen die vaak veel minder gekend of begrepen worden.
Correcte situering van wat we begrijpen onder verslaving, hoe ook gedifferentieerd kan worden tussen misbruik, afhankelijkheid of verslaving, het verschil tussen verschillende middelen (en/of gedrag), wat nu precies aanleiding geeft tot het ontwikkelen of in stand houden van een verslaving, etc. Thema’s die meestal aan bod komen binnen een individuele begeleiding, maar ook belangrijk zijn voor de betrokken omgeving om te begrijpen, om zichzelf of familielid te ont-schuldigen en houvast te vinden in het herstelproces.
Het verwerven van correcte informatie laat ook toe om op relationeel niveau te kijken hoe familieleden betrokken kunnen worden in dit proces en of zij bij zichzelf voldoende draagkracht ervaren om te ondersteunen. Hiertoe is het noodzakelijk om gezien, gehoord en erkend te worden in de eigen lastigheden die men meedraagt.
Gezien, gehoord en ondersteund worden…
Een tweede centrale thema in alle initiatieven is oog hebben voor de effecten die een verslavingsproblematiek heeft op de familieleden zelf en de relaties met hun naaste. Ook hier is het cruciaal dat familie ondersteund wordt, enerzijds om hun familielid succesvol te kunnen helpen maar anderzijds ook om te vermijden dat zijzelf klachten of problemen ontwikkelen omwille van de aanhoudende druk en spanning.
Familie wordt, al dan niet samen met het verslaafde familielid, ondersteund in hoe zij op een constructieve manier met het verslavingsgedrag van de patiënt kunnen omgaan en hoe zij kunnen anticiperen en reageren op craving of herval. Ook worden ze ondersteund en aangemoedigd om de eigen noden te verwoorden en te bespreken met de hulpverlening om ook hun eigen draagkracht in kaart te brengen en in te zetten op het stellen van gezonde grenzen en het installeren van zelfzorg.
Enkele initiatieven op een rijtje…
Zonder exhaustief te zijn, stellen we hier alvast enkele initiatieven voor.

Initiatief van zorggroep Multiversum (Boechout):
“Wat als iemand in jouw omgeving worstelt met verslaving?”
Het aanbod binnen Multiversum bestaat uit een 3-delige reeks voor naasten die zich zorgen maken omtrent het alcohol-, drugs- of medicatiegebruik van iemand uit hun naaste omgeving. De reeks wordt in duo gegeven door Lise Docx - klinisch psycholoog en systeemtherapeut verbonden aan Cadenza (afdeling verslavingszorg) en Liesbeth Vermeeren - ervaringsdeskundige aan de slag binnen de residentiële en ambulante verslavingszorg.
In de reeks komen volgende thema’s aan bod:
- Wat is een verslaving?
- Zelfzorg en grenzen.
- Hoe kan ik helpen?
Meer info kan je vinden op: https://multiversum.care/jouwm...

Initiatief van Kwadraat & Sint-Jozefskliniek (Pittem):
“(H)Echt in contact”*
(*Groepsaanbod binnen het ELP-aanbod binnen Kwadraat, zorgzone Midden-West-Vlaanderen)
Deze groep is bedoeld voor koppels/gezinnen (+18) die met middelenmisbruik geconfronteerd worden en door de aanwezigheid van het middel soms de weg naar elkaar kwijtraken. Onder middelengebruik wordt omschreven: alcohol, medicatie, cannabis en secundair gebruik van illegale middelen. Deze reeks wordt gegeven door Valérie Vandorpe – klinisch psycholoog en systeemtherapeut werkzaam in het zorgprogramma ouderen, zorgpad Fase & Middel in Kliniek Sint Jozef te Pittem – en Liesbeth Decock – klinisch psycholoog verbonden aan Zorgprogramma volwassenen, zorgpad Psyche & Middel in Kliniek Sint Jozef.
De inhoud van de reeks is zo opgebouwd dat de eerste 2 sessies voornamelijk informatief gekleurd zijn. En dus beweging brengen in het proces van inzicht en motivatie.
Thema’s die aan bod komen zijn:
- Wat is een verslaving?
- Info over het middel: hoe werkt het middel op ons als mens in?
- Hoe werkt het veranderings- en motivatieproces?
- De voor- en nadelen van gebruik op lange en korte termijn.
Bij de drie laatste sessies is de focus meer therapeutisch en afgestemd op het functioneren van het individu en het koppel. Namelijk de vraag: wat is de impact op de relatie(s) binnen het koppel en breder het gezin? Wat gebeurt er? Hoe kunnen we onszelf en elkaar begrijpen? Op welke manier kunnen we elkaar (opnieuw) vinden? Wat kunnen we zelf doen?
De uiteindelijke doelstelling is de verbinding onderling tussen de partners/gezinsleden te versterken opdat nuchterschap mogelijk kan zijn.
Soms kan het volgen van de reeks de drempel naar verdere hulpverlening verlagen of helpend zijn bij het overbruggen van de wachttijd.
Meer info vind je op: https://www.sintjozefpittem.be/zoeken?term=%28h%29echt+in+contact
Initiatief van Praktijk Verbindingspunt (Deerlijk)
“Help, middelen in mijn systeem!”*
(*Groepsaanbod binnen het ELP-aanbod binnen zorgzone Zuid-West-Vlaanderen)
Informatieve groepssessies voor partnerrelaties of gezinnen waarbinnen iemand worstelt met middelenmisbruik en/of -verslaving (alcohol, medicatie, cannabis of gokken). In deze groep sluit het systeem aan, dus zowel de persoon zelf als één of meerdere naasten. Dit kunnen zowel een partner, ouder(s), kind (18+), broer(s) of zus(s)en, … zijn. De groepssessies zijn opgebouwd uit een informatief luik waarna via het aanbieden van taal, gesprek en oefeningen tot nieuwe perspectieven op verslaving worden gekomen.
Het doel van de sessies is tot een gemeenschappelijke taal komen en de relatie met jezelf en belangrijke anderen te verstevigen of herstellen. De sessies worden aangeboden door Céline Hinnekens – klinisch psycholoog en systeemtherapeut met jarenlange ervaring binnen de verslavingszorg en eigenaar van Praktijk Verbindingspunt – en Shanna Vinckier – psychologisch consulent en oplossingsgericht therapeut i.o. verbonden aan Praktijk Verbindingspunt en werkzaam binnen zorgpad Integratieve Verslavingszorg in de Sint Jozefskliniek te Pittem.
In de reeks komen volgende thema’s aan bod:
- Psycho-educatie: Wat is gebruik, misbruik en verslaving?
- Verslaving in mijn systeem.
- Wat doe verslaving met mij?
- Wat doet verslaving met mijn systeem?
- Hulpverlening als (complex?) systeem
Meer info vind je op: https://www.verbindingspunt.be...
We zien mensen hier soms zo aarzelend en hopeloos binnenkomen, met de handen in het haar en vaak met een berg schaamte. Mijn collega Shanna en ik proberen écht in te zetten op veiligheid, zodat mensen het gewicht van die schaamte kunnen laten vallen en kunnen ontdekken dat ze niet alleen aan het worstelen zijn. Zo zien we vaak mooie verbinding ontstaan tussen familieleden van verschillende systemen waardoor erkenning en gedragenheid wordt gevoeld. Daarnaast mixen wij ook systemen die pas aan de start van een proces staan met systemen die reeds een ganse weg aflegden. Hierdoor wordt uitwisseling gestimuleerd, er wordt geleerd van elkaar maar ook veel hoop en nieuwe perspectieven geboden. Telkens we een groepsreeks afronden, ervaren wij ook zelf veel voldoening. We hebben niet de intentie om mensen volledig op de rails te zetten of tot nuchterschap te brengen, maar wel om het geloof in zichzelf en hun herstelproces (terug) aan te moedigen en samen met de naasten te zoeken of zij hierin een rol kunnen nemen en welke ondersteuning zij daartoe nodig hebben.

Initiatief van Algemeen Ziekenhuis Sint-Jan (Brugge):
“Therapiegroep voor mensen met middelenmisbruik en hun familie”
Wekelijks gaat in het algemeen ziekenhuis een familiegroep door waarbij zowel familie als patiënt samen langskomen. De groep wordt begeleid door verpleegkundigen (met een oplossingsgerichte therapeutische opleiding) en de afdelingspsycholoog die telkens een thema aanbieden en samen met de aanwezigen bespreken. De groep heeft als doel het uitwisselen van informatie en inzicht, het bieden van ondersteuning aan cliënt en familie en het versterken van hervalpreventief denken en handelen.
In de reeks komen volgende thema’s aan bod:
- Sessie 1 Wat is verslaving en wat zijn de gevolgen?
- Sessie 2 Gewoonte en gebruik als gewoonte.
- Sessie 3 EHVO: Eerste Hulp Voor Oude gewoonte.
- Sessie 4 EHBO: Eerste Hulp Bij Oude gewoonte.
- Sessie 5 Vertrouwen bespreken aan de hand van schaalvragen
Meer info vind je via: VE012@sintjan.be of via 050/452390
Als psychiatrisch verpleegkundige bij de therapiegroep voor mensen met middelenmisbruik en hun familie, zie ik wekelijks hoe waardevol het is om zowel cliënten als hun naasten samen te begeleiden. Verslaving raakt niet alleen de persoon zelf, maar heeft een diepe impact op het hele gezin. Tijdens onze sessies creëren we een veilige ruimte waar open communicatie mogelijk is. Samen met de afdelingspsycholoog bieden we thematische sessies aan die helpen om inzicht te krijgen in verslaving, gewoontes te doorbreken en herval te voorkomen. Het mooiste aspect van deze groep is de erkenning en steun die zowel familieleden als cliënten bij elkaar vinden. Een van de krachtigste momenten die me is bijgebleven, was toen een deelnemer na een sessie over vertrouwen aangaf: "Voor het eerst in lange tijd voelde ik dat mijn familie mee was in en dat we niet langer tegenover elkaar stonden, maar naast elkaar." Dat is precies waarom deze groep zo belangrijk is: ze helpt om de kloof te dichten tussen patiënt en omgeving, en werkt aan duurzame verandering. Het proces is niet eenvoudig, maar het geeft hoop. En hoop is de eerste stap naar herstel.
Toen mijn partner besliste om hulp te zoeken voor zijn verslaving, wist ik niet goed wat ik moest verwachten. Ik voelde me uitgeput, boos, maar tegelijk hoopvol. Toch bleef ik met zoveel vragen zitten: Hoe ga ik hiermee om? Kan ik hem nog vertrouwen? Wat als hij hervalt? De therapiegroep heeft mij niet alleen antwoorden, maar vooral begrip en steun gegeven. Tijdens de sessies merkte ik dat ik niet de enige ben die hiermee worstelt. Andere familieleden herkenden mijn gevoelens en zorgen, en dat gaf me een enorme opluchting. Ook leerde ik beter begrijpen wat verslaving met iemand doet, en hoe ik mijn partner kan ondersteunen zonder mezelf te verliezen. Het mooiste moment voor mij was toen mijn partner in de sessie over vertrouwen aangaf dat hij begreep hoeveel pijn zijn verslaving mij had gedaan. Voor het eerst in lange tijd voelden we weer verbinding. Deze groep heeft ons geholpen om stap voor stap opnieuw samen vooruit te kijken. Ik weet dat er geen magische oplossing is, maar ik voel me sterker. En dat is al een wereld van verschil.

Ambulant Behandelprogramma Alcohol (Ieper)
“Thema-avonden voor mensen met een alcoholprobleem, hun familie en naasten”
Het ABA-programma biedt een 4-tal thema-avonden aan bedoeld voor mensen die kampen met een alcoholprobleem, en die alleen of met naasten op zoek zijn naar informatie. Samen wordt gezocht naar antwoorden op de vragen :
- Wat is een alcoholprobleem en waarom blijft iemand zoveel drinken?
- Is drinken met mate nog haalbaar?
- Wat zeg ik tegen mijn omgeving?
De reeks heeft tot doel om op een laagdrempelige manier de communicatie binnen en tussen familieleden op gang te brengen, taal te bieden en mensen aan te moedigen om als supporter aanwezig te zijn in het ondersteunen van hun verslaafde naaste.
De reeks wordt mogelijk gemaakt door een nauwe samenwerking en opvolging van het Jan Yperman ziekenhuis, Psychiatrisch Ziekenhuis Heilig Hart, CGG Largo. De groep wordt dan ook ondersteund door een team hulpverleners met jarenlange ervaring, namelijk Ilse Hostyn, Yentl Bulcaen, Francy Desmet, Camille Cappelle, en Marie Callewaert.
In de reeks komen volgende thema’s aan bod:
- Thema-avond 1: "Ben ik nu verslaafd?"
- Thema-avond 2: "Gewoontes veranderen is niet eenvoudig"
- Thema-avond 3: "Samen werken aan een nieuwe levensstijl"
- Thema-avond 4: "Vertrouwen geven en krijgen"
Meer info vind je op: https://www.aba-ieper.be/nl/ik...
Willen jullie graag ook je eigen aanbod vermelden, neem contact met ons op via info@familieplatform.be.