Rooming-in bij een kinderpsychiatrische opname
De afdeling kinder- en jeugdpsychiatrie van het UZ Gent maakte de afgelopen jaren een transitie door naar het voluit betrekken van ouders bij een kinderpsychiatrische opname. Tijdens zogenaamde ‘ouderweken’ verblijven ouders 5 dagen samen met hun kinderen op de afdeling. De triade die dankzij rooming-in ontstaat tussen patiënten, ouders en hulpverleners biedt voordelen aan alle betrokken partijen. Toch zorgt onder meer het gebrek aan een juridisch en beleidsmatig kader ervoor dat het voor veel ziekenhuizen niet vanzelfsprekend is om hierop in te zetten.
De schotten slopen tussen formele en informele zorg
Wanneer kinderen of jongeren opgenomen worden op een psychiatrische afdeling, hebben ouders vaak nood aan informatie over het verloop van de opname van hun kind. Ook bij ontslag uit het ziekenhuis is er behoefte aan duiding over de uitkomst van de opname. Het spreekt voor zich dat ouders hun informele zorgtaak best goed geïnformeerd weer opnemen. Rooming-in kan helpen om de schotten te slopen tussen formele en informele zorg.
“Wanneer wij onze aanpak, die gestoeld is op het gedachtengoed van het geweldloos verzet van hoogleraar psychologie Haim Omer, uitleggen aan ouders, zijn de meeste ouders goed in staat om dat rationeel te begrijpen. Toch lukt het hen daarom niet altijd om diezelfde principes thuis toe te passen. Wanneer ouders een week mee verblijven op de afdeling, kunnen ze observeren hoe wij die principes toepassen,” vertelt dr. Ine Jespers. Leren via ‘modelling’ is een eerste grote kracht van een gezinsopname.
“Vanuit het gedachtegoed van geweldloos verzet van Haim Omer, waarin samenwerken met het netwerk centraal staat, groeide het idee om echt met ouders te gaan samenwerken. Hoe we dat samenwerken concreet zouden gaan invullen, is vertrokken vanuit experimenteren,” vertelt dr. Jespers. “De eerste echte familieopname kwam er in het kader van een concrete casus. We beschikten op dat moment niet over gerichte methodieken of protocollen. Het team voelde aan dat het mee opnemen van de ouders zou kunnen leiden tot betere zorg. Vanuit de ‘zin’ om te experimenteren werd de eerste familieopname een feit. Na meerdere casussen en veelvuldig bijsturen begon het team de enorme meerwaarde in te zien van rooming-in.”
Elke partij wint bij de triade
Niet alleen leidt een familieopname tot een betere zorg. Ook zorgen de zogenaamde ouderweken ervoor dat kinderen en ouders vaak dichter naar elkaar toe groeien. Ze spenderen tijdens de week op de afdeling veel tijd samen. Ouders kijken vaak op een andere, meer heldere manier naar hun kinderen. Kinderen of jongeren raken op hun beurt vaak ontroerd door de onverdeelde aandacht die ze een week lang krijgen van hun ouders. Maar ook voor hulpverleners biedt een gezinsopname voordelen. Zij werken niet langer ofwel met de ouders, ofwel met het kind. De triade tussen hulpverlener, hulpvragen en familie wordt stevig ingebed in het behandeltraject van de patiënt.
Knelpunten in kaart
Ondanks de vele voordelen die het volwaardig betrekken van ouders bij een opname met zich meebrengt, vergt het transitieproces in eerste instantie ook veel werk. Volgens dr. Ine Jespers zorgen de eerste casussen vooral voor veel extra werk door de constante nood om bij te sturen, overleg te plegen en extra uitleg te geven. De intensiteit van de ouderweken kan daarom – zeker in het begin - hoog oplopen.
Maar ook de manier van werken verschilt. Soms voelen teamleden een extra druk op hun schouders omdat ze het gevoel hebben dat de ouders aan het ‘meekijken’ zijn. Sommigen hebben de neiging zich anders te gedragen of hebben schrik om in het bijzijn van de ouders iets niet te weten. Evi Mervilde, hoofdverpleegkundige van de afdeling, geeft aan dat deze druk gaandeweg afneemt. “De ervaring leert dat ouders het net leerrijk vinden om te zien dat ook professionals fouten maken en het niet altijd weten. Door hier als team open over te communiceren, ontstaat een wederzijds vertrouwen tussen de ouders en het team. Dit zorgt voor een betere triade en hulpverlening.”
Een andere moeilijkheid waar het team van het UZ Gent op botst, is het gebrek aan een juridisch en verzekeringstechnisch kader. Op een K-dienst kunnen ouders in principe niet opgenomen worden. Dat zorgt ervoor dat de ouders, waarmee in deze dagbehandeling zo intensief samengewerkt wordt, tijdens hun aanwezigheid op de afdeling niet verzekerd kunnen worden. Ze nemen dus deel op eigen risico. Dr. Jespers merkt op dat dit voor de meeste ouders geen struikelblok vormt. Niettemin blijft het belangrijk dat de overheid snel een juridisch en financieel kader creëert waarbinnen familieopnames mogelijk zijn.
“Er is maatschappelijk een duidelijke tendens om binnen de geestelijke gezondheidszorg familiegericht te werken. Er is ook in toenemende mate wetenschappelijke evidentie voor deze therapeutische methodieken. Een correct financieel en juridisch kader om (dag)opnames voor gezinnen op één afdeling te kunnen realiseren is dringend nodig. Zo kunnen we dit klinisch werk op een correcte manier organiseren en verder ontwikkelen,” stelt dr. Jespers.
Tot slot zijn ouderweken voor de kinderen van niet-klassieke gezinnen minder vanzelfsprekend. In het geval van nieuw samen gestelde gezinnen biedt UZ Gent dit het hoofd door twee afzonderlijke ouderenweken te organiseren. Beide ouders krijgen zo een week, eventueel samen met hun nieuwe partners en plusbroers of -zussen. Voor kinderen waarvan de ouders niet in staat zijn om deel te nemen doordat ze zelf ziek zijn, in het buitenland of in de gevangenis verblijven, ligt de materie gevoeliger. Voor hen zijn de ouderweken extra confronterend. Het is dan ook belangrijk om in de therapie extra aandacht te besteden aan alle emoties die zij daarbij doormaken. Ook zou bij kinderen of jongeren die in een instelling verblijven een individueel begeleider (IB) kunnen participeren.
“Gun je team tijd”
Geïnteresseerd om een gelijkaardig verandertraject op jouw afdeling op te starten? “Gun jezelf als team de nodige groei- en leertijd,” zegt dokter Jespers. Zorg er als arts voor dat je tijd uittrekt om je team bij te staan en je verantwoordelijkheid op te nemen wanneer het misloopt. Dit is het belangrijkste signaal dat je kan geven om je team over de drempel te helpen. Wees bovendien mild voor hen en begin altijd met ouders die openstaan voor een gezinsopname.