Vaardigheidstraining voor familieleden: omgaan met borderline
De persoonlijkheidsproblematiek borderline confronteert en daagt uit. Zowel de patiënt als diens familieleden staan voor een ingrijpend veranderings- en verwerkingsproces. Familieleden hebben in die zin een dubbele rol. Ze zijn niet enkel bondgenoot in het herstelproces van de persoon met borderline, maar moeten ook hun eigen herstelproces in handen nemen. Het hoeft geen betoog dat de nood aan informatie en ondersteuning groot is. Hoe beter familie geïnformeerd is, hoe beter voorbereid ook om crisissituaties het hoofd te bieden.
De training: weten en doen
De vaardigheidstraining 'omgaan met borderline' is ontstaan vanuit een samenwerking tussen UPC Duffel, CGG De Pont en Similes. De training wordt tweemaal per jaar gegeven en omvat 8 sessies van telkens twee uur. De trainer en co-trainer zijn professionele en ervaren hulpverleners die zich hebben gespecialiseerd in de Dialectische Gedragstherapie en/of in de Systeemtherapie. Het accent van de training ligt op het actief aanleren van een aantal vaardigheden om het gedrag van een naaste met borderline beter te kunnen hanteren en de band te verstevigen. Deze vaardigheden zijn gebaseerd op een aantal elementen uit de Dialectische Gedragstherapie (DGT). Inhoudelijk bestaat de training uit drie grote luiken:
- Psycho-educatie: wat is borderline; hoe ontstaat borderline; welke wisselwerking bestaat er tussen het borderline-gedrag en het gedrag van de omgeving; hoe kan je door toepassen van validatie en het regelen van de eigen emoties de relatie met je familielid verbeteren; …
- Grenzen: hoe stel je duidelijke grenzen; hoe bewaak je je grenzen; hoe kan je grenzen hanteren in (ernstige) crisissituaties; hoe stel je een noodplan op met je familielid; …
- Zelfzorg: hoe bekom je een evenwicht tussen zorgen voor je familielid en zorgen voor jezelf; hoe geef je jezelf het recht om je eigen leven uit te bouwen (ook los van je familielid); wat kan je doen
Wie de training volgt, krijgt een antwoord op heel wat vragen en ontdekt hoe de eigen rol als informele partner in zorg vorm kan krijgen.
Wie goed geïnformeerd is, staat sterker in herstel
De borderlinetraining staat open voor alle families, niet alleen voor families van mensen die in opname zijn (geweest). Families die zich een vroeg stadium een goed beeld kunnen vormen over de problematiek, over mogelijke behandelingen en over hun eigen rol, staan de jaren die volgen sterker in hun schoenen.
Via informatieverstrekking krijgen familieleden inzicht in de ziekte en worden hen tips en tricks aangereikt hoe met de persoonlijkheidsstoornis van hun naaste om te gaan. Ze leren onder meer hoe hun eigen gedrag te veranderen. Via hun eigen gedrag zullen ze immers het gedrag van hun psychisch ziek familielid mee kunnen beïnvloeden. Dit geeft hen meer controle en laat hen sterker in hun schoenen staan. Ze leren ook dat zelfzorg een essentiële voorwaarde is om te kunnen zorgen voor een ander. Het duidelijk grenzen stellen is daar een belangrijk voorbeeld van. Via het lotgenotencontact tijdens de training krijgen familieleden ook het gevoel dat ze er niet alleen voor staan. Zo vinden ze hier naast informatie ook (h)erkenning en steun.
De training leert familie gericht om ondersteuning te vragen
In de tweede plaats helpt de vaardigheidstraining familieleden om in dialoog te gaan met hulpverleners. Om familie de kans te geven de behandeling van hun familielid succesvol te ondersteunen, is het noodzakelijk dat zij zelf ook steun krijgen. Ook een familielid heeft bijvoorbeeld nood aan uitleg en begeleiding om zelf op een constructieve manier met het gedrag van de patiënt om te gaan. De eigen noden verwoorden en bespreken met de hulpverlening is een belangrijke vaardigheid die aangeleerd moet worden.
De training benadrukt het belang van de triade
Tot slot legt de vaardigheidstraining de basis om de trialoog te bevorderen. Het is in de behandeling van de patiënt niet de bedoeling dat de hulpverlener over het hoofd van de patiënt gaat praten met familieleden. Door triadisch te werken, met patiënt, familie en hulpverlening als evenwaardige partners, wordt dit voorkomen. De drie partijen zitten samen rond de tafel en bundelen daarbij al hun informatie, inzichten en krachten. Tijdens de training wordt er aandacht besteed aan hoe familieleden zo een volwaardige partner kunnen worden binnen het herstelproces van de patiënt.
Een grote meerwaarde voor families en voor zorgorganisaties
Deelnemers rapporteren bijna unaniem positieve effecten van de training op de relatie met hun familielid. Ze geven ook aan zich rustiger te voelen, hebben meer voeling met hun eigen emoties, zijn minder bang om grenzen te stellen en hechten meer belang aan zelfzorg. Brigitte, mama van een dochter met borderline, volgde de training. “Voor ik de training volgde, hadden we heel veel ruzie. Dit kwam vaak door onwetendheid. Ik snapte niet hoe iemand met borderline functioneert. Op de duur was ik het echt beu. Je kan natuurlijk wel eens ruzie hebben, maar ik wilde ook een gewone, gezonde moeder-dochter-relatie. Dat lukte maar niet. Dankzij de training, veel oefenen en volhouden zetten we belangrijke stappen.”
Het vraagt best wat middelen om een informatie- en vormingsbeleid voor familie uit te bouwen. Maar met familie als sterke partner in herstel, is ook de winst voor zorgorganisaties groot.