De inzet van familie-ervaringsdeskundigen
Sinds 2007 is Similes samen met patiëntenvereniging UilenSpiegel een actieve partner in het project Psy 107 van de federale overheid. We bouwden heel wat ervaring op met de inzet van familie-ervaringsdeskundigen. Vandaag zijn onze familievertegenwoordigers niet alleen actief in de netwerken voor volwassenen, maar ook in tal van andere netwerken en organisaties.
Wil je de vrijwillige inzet van familie-ervaringsdeskundigen (verder) uitbouwen in jouw organisatie? We helpen je daar graag bij.
Een visie ontwikkelen op de participatie van familie in beleid
Een groeiend aantal organisaties wil familie van patiënten of cliënten engageren om zich in te zetten als vrijwilliger. Men doet graag een beroep op de ervaring van familie om een familie betrokken beleid vorm te geven. En men nodigt families die al ver staan in hun herstel uit om lotgenoten te ondersteunen. In veel gevallen verloopt de zoektocht naar en samenwerking met vrijwillige familie-ervaringsdeskundigen moeizaam. Similes helpt om een visie te ontwikkelen op deze vorm van vrijwilligerswerk. Mantelzorgers worden best pas aangesproken om zich te engageren wanneer rekening wordt gehouden met hun mogelijkheden en drijfveren, en wanneer een duidelijk kader is uitgetekend voor hun inbreng.
Vrijwillige familie-ervaringsdeskundigen rekruteren en ondersteunen.
Vrijwilligers van Similes zijn in tal van organisaties actief. Toch kunnen zij niet aan de groeiende vraag vanuit de sector voldoen. Daarom helpen we organisaties om zelf planmatig in te zetten op het rekruteren van vrijwilligers. Sommige organisaties moedigen hun vrijwilligers aan om lid te worden van Similes. Ze vergoeden bijvoorbeeld hun lidmaatschapsbijdrage. De vrijwilligers kunnen dan gratis gebruik maken van ons aanbod aan vorming en ondersteuning.
De basisprincipes van patiënten- en familieparticipatie
Zowel zorggebruikers als hun omgeving kunnen samen met hun belangenverenigingen op verschillende niveaus een innovatieve partner zijn in de geestelijke gezondheidszorg. Vanuit hun specifieke expertise (kennis van eigen noden, wensen en waarden) kunnen zorggebruikers en hun familie betrokken zijn in de zorg van de patiënt zelf op het niveau van de directe zorg (microniveau). Op het niveau van de zorgvoorzieningen (mesoniveau) kunnen patiënten- en familievertegenwoordigers participeren aan de organisatie van de zorg. Op het beleidsniveau (macroniveau) kunnen patiënten- en familievertegenwoordigers een bijdrage leveren aan het geestelijk gezondheidszorgbeleid. In functie van de verankering van de participatie op deze niveaus, is het belangrijk dat de zorggebruikers en hun naastbetrokkenen ook participeren op het meta-niveau, met name het onderwijs en het onderzoek binnen de GGZ (Tambuyzer, Pieters, & Van Audenhove, 2011).
Participatie is een multidimensioneel concept waarvan inspraak in beslissingen, actieve deelname, ervaringsdeskundigheid en partnerschap belangrijke definiërende componenten zijn. Daarnaast verwijst de term ook naar een aantal morele waarden zoals autonomie, zelfdeterminatie, verantwoordelijkheid, gelijkwaardigheid, keuze(vrijheid), burgerschap, recht op vrije meningsuiting, respect voor eigenheid en geloof in ieders krachten. De mate van gedeelde macht en verantwoordelijkheid tussen de professionals, de zorggebruikers en de naastbetrokkenen bepaalt de intensiteit van de participatie. Figuur 2 toont de participatieladder, die deze gradatie van beslissingsmacht voorstelt (Tambuyzer et al., 2011). De algemene doelstelling is om de participatie van patiënten en naastbetrokkenen aan de hervorming van de GGZ op te tillen naar een hoger niveau op deze participatieladder.
Het belang van een visie rond (familie)participatie
Om tot participatie te komen in een individueel zorgtraject moet het concept participatie vervat zijn in de brede organisatie van de zorg.
Een goed beleid begint met een duidelijke visie rond participatie in de zorg, met inspraak van alle betrokken partijen. De visie wordt door alle professionals in de organisatie gedragen en bekend gemaakt aan patiënten en familie. Een visie omvat verschillende thema’s: algemene zorg, herstel, participatie van patiënten en familie, de rol van de hulpverlener, informatie, het beroepsgeheim, …
Visie ontwikkelen samen met ervaringsdeskundigen
Zowel in een patiënten- als in een familieraad kan overlegd worden over de visie en het beleid. Een goed werkende patiëntenraad of familieraad is belangrijk om verzuchtingen te horen, verbeteringen aan te brengen en de participatie in de zorg te verhogen.
Het is om verschillende redenen niet altijd makkelijk om een familieraad te realiseren op organisatieniveau. Similes denkt samen met organisaties na hoe de participatie van families het best kan worden georganiseerd.