Communicatie tussen hulpverlener, familie en patiënt
Naar een gemeenschapsgerichte GGZ
Om beter aan te sluiten op de behoeften en zorgvragen van mensen met psychische problemen werd zo’n twintig jaar geleden beslist om de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) anders te organiseren, via zorgcircuits en zorgnetwerken. De bedoeling is om een betere en gemeenschapsgerichte GGZ te realiseren die vraaggestuurd werkt. Mensen met een psychische kwetsbaarheid krijgen bij voorkeur gepaste zorg zo dicht mogelijk bij hun natuurlijke leefomgeving (thuis) in plaats van een residentiële behandeling.
Een zorgcircuit voorziet in een bepaalde regio in alle mogelijke zorgmodules voor personen met psychische problemen die behoren tot een specifieke leeftijdsgroep: kinderen en jongeren, (jong)volwassenen of ouderen. Elk zorgcircuit wordt georganiseerd door samenwerking tussen zorgaanbieders. Die samenwerking wordt geconsolideerd in een zorgnetwerk: dit is een netwerk van zorgaanbieders die samen één of meerdere zorgcircuits realiseren. Binnen dit netwerk worden de middelen samengebracht. Door bedden af te bouwen en vrijgekomen middelen te investeren in nieuwe zorginitiatieven, wordt het bestaande GGZ-aanbod aangepast aan de noden van de cliënt en zijn omgeving. Vlaanderen telt 12 netwerken geestelijke gezondheid voor volwassenen van 18 tot 65 jaar.
De opdracht van een GGZ-netwerk
Een GGZ-netwerk streeft naar de juiste zorg, op het juiste moment, op de juiste plaats en door de juiste persoon. Een netwerk heeft als opdracht om alle volwassen inwoners van de regio met mentale problemen herstel ondersteunende zorg (basiszorg of meer gespecialiseerde zorg) aan te bieden.
Om voor iedere cliënt gepaste zorg op maat mogelijk te maken, engageren de zorgpartners in het netwerk zich om met elkaar in overleg te gaan, zich flexibel op te stellen, creatief te zijn in het zoeken naar oplossingen en het belang van de cliënt te laten primeren, door vraaggestuurde zorg in plaats van aanbodgestuurde zorg te bieden. Door een intensieve samenwerking tussen organisaties kan het aanbod beter op elkaar worden afgestemd, zodat zorg, steun en begeleiding optimaal beantwoorden aan de concrete behoeften van personen met psychische problemen.
Een GGZ-netwerk voor volwassenen (18-65 jaar) vervult 5 functies in een geografisch afgebakende regio:
- Preventie, promotie van de GGZ, vroegdetectie, screening en diagnosestelling
- Ambulante intensieve behandelteams voor zowel acute als chronische psychische problemen
- Rehabilitatieteams die werken rond herstel en sociale inclusie
- Intensieve residentiële behandelunits voor zowel acute als chronische psychische problemen wanneer een opname noodzakelijk is
- Specifieke woonvormen waar zorg geboden wordt indien het thuismilieu of het thuisvervangend milieu hiertoe niet in staat is
Participatie van familie en naasten
De afgelopen jaren zijn er grote stappen vooruit gezet op het vlak van cliëntenparticipatie binnen de GGZ-netwerkenk. Op het vlak van familieparticipatie liggen er nog kansen open. In heel wat netwerken worden familie en naasten vertegenwoordigd in verschillende overlegorganen. Ze beslissen mee over het toekomstige zorgaanbod en hoe dit er moet uitzien. Het blijft een uitdaging om tot voldoende familievertegenwoordiging te komen. Het is niet makkelijk om familie-ervaringsdeskundigen te vinden die dit op vrijwillige basis willen of kunnen doen. Verschillende netwerken en naastbetrokkenen zijn daarom vragende partij om te werken met professionele familie-ervaringsdeskundigen.
Tijdens de bijeenkomsten van Familie Impact! brainstormden we met naastbetrokkenen en hulpverleners over de communicatie tussen hulpverlener, patiënt en familie tijdens een hersteltraject. De resultaten hebben we samengevat in een checklist voor hulpverleners en 10 tips.
